Podatki, ubezpieczenia społeczne i kwestia rezydencji podatkowej w Niemczech
Rozpoczęcie działalności gospodarczej w Niemczech to nie tylko formalności rejestracyjne, ale także konieczność zrozumienia zasad obowiązujących w niemieckim systemie podatkowym i ubezpieczeniowym. Dla polskich przedsiębiorców działających za zachodnią granicą kwestie te bywają szczególnie złożone, ponieważ różnią się one od znanych z polskiego porządku prawnego.
Kluczowe znaczenie ma prawidłowe ustalenie rezydencji podatkowej, znajomość rodzajów podatków obowiązujących w Niemczech oraz zasad odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Błędy w tym zakresie mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych – od kar po podwójne opodatkowanie.
System podatkowy w Niemczech – podstawowe informacje
Niemiecki system podatkowy opiera się na zasadzie, że każdy, kto uzyskuje dochody na terenie Niemiec, musi rozliczyć się z tamtejszym fiskusem – niezależnie od obywatelstwa. Podstawowym organem odpowiedzialnym za pobór podatków jest Finanzamt (urząd skarbowy).
W zależności od rodzaju działalności gospodarczej i formy prawnej firmy, przedsiębiorca może być zobowiązany do odprowadzania kilku różnych podatków.
1. Podatek dochodowy (Einkommensteuer / Körperschaftsteuer)
Dla osób fizycznych – Einkommensteuer
Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą lub będące wspólnikami spółek osobowych (np. GbR, OHG, KG) podlegają podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (Einkommensteuer).
Podatek ten obliczany jest na podstawie rocznego dochodu, po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu i obowiązujących ulg.
Stawki podatku (2025 r.) mają charakter progresywny:
-
Dochód do ok. 11 600 euro rocznie – zwolniony z podatku (kwota wolna).
-
Od 11 601 do ok. 62 800 euro – stawka rośnie stopniowo od 14% do 42%.
-
Powyżej 277 000 euro – 45% (tzw. podatek dla najlepiej zarabiających – Reichensteuer).
Dodatkowo naliczany jest Solidaritätszuschlag (dodatek solidarnościowy) w wysokości 5,5% od należnego podatku dochodowego, choć dla większości małych przedsiębiorców został on zniesiony.
Dla spółek kapitałowych – Körperschaftsteuer
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH, UG) oraz inne osoby prawne podlegają podatkowi dochodowemu od osób prawnych (Körperschaftsteuer), który wynosi 15% dochodu. Do tego doliczany jest wspomniany dodatek solidarnościowy.
2. Podatek handlowy – Gewerbesteuer
Każda działalność gospodarcza zarejestrowana w Niemczech (z wyjątkiem wolnych zawodów) podlega również podatkowi od działalności gospodarczej – Gewerbesteuer.
Jest to podatek lokalny, pobierany przez gminy (Gemeinden), dlatego jego wysokość różni się w zależności od regionu.
Podstawowe zasady:
-
Stawka bazowa: 3,5%, mnożona przez tzw. Hebesatz (współczynnik gminy, najczęściej od 200% do 900%).
-
W praktyce efektywna stawka podatku wynosi zwykle od 7% do 17%.
-
Dla jednoosobowych działalności i spółek osobowych obowiązuje kwota wolna – 24 500 euro zysku rocznie.
Podatek ten jest kosztem uzyskania przychodu i może być częściowo odliczony od podatku dochodowego.
3. Podatek VAT – Umsatzsteuer
W Niemczech podatek od towarów i usług nazywa się Umsatzsteuer (USt).
Standardowa stawka wynosi 19%, a stawka obniżona 7% dotyczy m.in. produktów spożywczych, książek czy usług kulturalnych.
Przedsiębiorca może korzystać z tzw. małej działalności gospodarczej (Kleinunternehmerregelung), jeśli jego roczny obrót nie przekracza 22 000 euro w poprzednim roku. Wówczas nie ma obowiązku naliczania VAT-u, ale też nie może go odliczać od zakupów.
Ubezpieczenia społeczne w Niemczech
Podobnie jak w Polsce, niemiecki system zabezpieczenia społecznego opiera się na obowiązkowych składkach na ubezpieczenia. System ten jest jednak bardziej rozbudowany i obejmuje kilka filarów.
1. Ubezpieczenie zdrowotne (Krankenversicherung)
Każda osoba prowadząca działalność w Niemczech musi być ubezpieczona zdrowotnie.
Przedsiębiorcy mogą wybrać między:
-
publicznym ubezpieczeniem zdrowotnym (gesetzliche Krankenversicherung),
-
a prywatnym ubezpieczeniem (private Krankenversicherung).
W przypadku ubezpieczenia publicznego składka wynosi średnio 14,6% dochodu (plus składka dodatkowa – ok. 1,5%), przy czym połowę kosztów pokrywa pracodawca, jeśli przedsiębiorca zatrudnia siebie jako pracownika.
2. Ubezpieczenie emerytalne (Rentenversicherung)
Wielu przedsiębiorców nie ma obowiązku przystępowania do państwowego systemu emerytalnego, jednak pewne grupy zawodowe (np. rzemieślnicy, kierowcy, opiekunowie) są zobowiązane do odprowadzania składek.
Wysokość składki to ok. 18,6% dochodu, ale można też wybrać prywatne formy oszczędzania emerytalnego.
3. Ubezpieczenie od bezrobocia (Arbeitslosenversicherung) i chorobowe (Pflegeversicherung)
Te formy ubezpieczeń nie są zawsze obowiązkowe dla osób prowadzących działalność, jednak w niektórych branżach warto rozważyć dobrowolne ubezpieczenie, szczególnie przy długotrwałej pracy w Niemczech.
Rezydencja podatkowa – klucz do prawidłowego rozliczenia
Jednym z najważniejszych zagadnień dla polskich przedsiębiorców działających w Niemczech jest ustalenie rezydencji podatkowej. To od niej zależy, w którym kraju należy płacić podatki od całości swoich dochodów.
Kiedy przedsiębiorca staje się rezydentem podatkowym w Niemczech?
Zgodnie z niemieckim prawem podatkowym, osoba fizyczna jest uznawana za rezydenta podatkowego Niemiec, jeśli:
-
posiada stałe miejsce zamieszkania (Wohnsitz) na terenie Niemiec, lub
-
przebywa w Niemczech dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Rezydent niemiecki podlega tzw. nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, czyli musi rozliczać się w Niemczech ze wszystkich swoich dochodów – zarówno tych uzyskanych w kraju, jak i za granicą.
Osoby, które prowadzą działalność w Niemczech, ale ich centrum interesów życiowych (rodzina, główny dom, majątek) znajduje się w Polsce, mogą nadal być uznawane za polskich rezydentów podatkowych. W takich przypadkach obowiązują zasady zawarte w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Niemcami.
Podwójne opodatkowanie – jak go uniknąć
Polska i Niemcy zawarły umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, która określa, gdzie należy odprowadzać podatek od danego rodzaju dochodów.
Zasada jest prosta:
-
Dochody z działalności gospodarczej prowadzonej w Niemczech podlegają opodatkowaniu w Niemczech.
-
Dochody z innych źródeł w Polsce – w Polsce, przy zastosowaniu tzw. metody wyłączenia z progresją (dochody z Niemiec są zwolnione w Polsce, ale wpływają na wysokość stawki podatku od pozostałych dochodów).
Najczęstsze błędy polskich przedsiębiorców
-
Nieprawidłowe ustalenie miejsca opodatkowania – skutkuje koniecznością zapłaty podatku w obu krajach.
-
Brak rejestracji w Finanzamt – może prowadzić do wysokich kar finansowych.
-
Nieopłacanie składek na ubezpieczenia społeczne – nawet przy samozatrudnieniu obowiązują określone zasady.
-
Błędne stosowanie przepisów o VAT – zwłaszcza przy transakcjach transgranicznych.
Podsumowanie
Prawidłowe rozliczenie podatków i ubezpieczeń w Niemczech wymaga dobrej znajomości tamtejszych przepisów i systemu finansowego. Każdy polski przedsiębiorca planujący prowadzenie działalności za Odrą powinien dokładnie przeanalizować swoją sytuację – zarówno pod kątem formy prawnej, jak i miejsca rezydencji podatkowej.
Zrozumienie, gdzie i jakie podatki należy płacić, pozwala uniknąć kosztownych błędów, kar, a przede wszystkim – podwójnego opodatkowania. W razie wątpliwości warto skorzystać z pomocy doradcy podatkowego znającego zarówno polskie, jak i niemieckie prawo, aby zapewnić swojej działalności pełną zgodność z obowiązującymi przepisami i bezpieczeństwo finansowe.
Wolisz zadzwonić ?